కథ

సన్నగా చలి.

అంటే జనవరి నెల.

అంటే సంక్రాంతి పండుగ.

అవును. సంక్రాంతి పండుగ.

ఎన్నేళ్లయింది, సంక్రాంతి పండుగకు ఊర్లో ఉండి!

తలుచుకుంటే, గతమంతా నలుపు తెలుపు సినిమాలాగ కళ్ల ముందు కదలాడుతుంది.

దసరా దీపావళి కూడా పెద్ద పండుగలే.

కానీ పల్లెటూళ్లో సంక్రాంతికున్న సంరంభం మరో పండుగకు లేదు.

ఏళ్లయిపోయింది. ఊళ్లు వదిలి పటినం దారులు పట్టుకుని, వేళ్లాడుతూ ఈ బతుకు. పట్నంలో పండుగలన్నిట్నీ కూడిక చేసి, ఎన్ని పండుగలయితే అన్నిటితో భాగహారం చేసి ఆవరేజ్ తీయడం పరిపాటి. అన్ని పండుగలూ ఒకే లాగుంటాయి. తినడం, చేతయితే కొత్తబట్టలు కట్టుకోవడం, మరీ వీలయితే గుడి.

అదే పల్లెలోనయితేనా, ప్రతి పండుగకూ ప్రత్యేకంగా కార్యక్రమం. సంక్రాంతి అంటే మూడు రోజుల పండుగ. తొలినాడు భోగి. తెలవారుఝామున్నే వచ్చీ రాని మంగళవాయిద్యంతో ఇంటింటికీ తిరుగుతారు, ఊరిమేళగాళ్లు.

తర్వాత గొంతెమ్మలు, అలంకారాలు, సాయంత్రం చిన్నపిల్లలకు పండ్లు పోసేది, అదొక తతంగం. ఆ నాడు నూగుల రొట్టెలు స్పెషల్. సజ్జపిండి రొట్టెలకు నూగులంటించి, కలెగూరతో కలిపి లాగాలి. సజ్జలంటే తెలుసా ఇప్పుడెవరికయినా? పులగం వండుకు తినడం మరో ప్రత్యేకం. తెల్లవారకముందు చలిమంటలు ఉండనే ఉంటాయి.

రెండోనాడు అసలు పండుగ.

వ్యవసాయం, పాడీ పంటా ఉండే వాళ్లంతా పాలు పొంగపోయడం అదొక ప్రత్యేక కార్యక్రమం. కొత్తకుండలో పాలుపోసి, గొబ్బిళ్లు, ముగ్గుల మధ్యన ఏర్పాటు చేసిన పిడకల మంట మీద పెడతారు. ఉవి పొంగుతాయి. తర్వాత అందులో బియ్యం, బెల్లం, పలుకులు వగైరా పోసి ఉడికించి సూర్యుడికి నైవేద్యం.

ఆ పొంగలి తినగూడదు, కొట్టం మీద వదిలేయాలని అనేవాళ్లు. మేం మాత్రం ఆనందంగా తినేసేవాళ్లం. అంతరుచిగల పొంగలిని వదిలేయడం ఏమిటి?

మధ్యాహ్నం తిండి. నూగుల కర్జకాయలు, బెల్లం భక్ష్యాలు, వగైరా వగైరా మామూలే. ఇక మొదలవుతుంది అసలు కార్యక్రమం. బండి, రెండెడ్లు గల ప్రతి ఇంటినుంచి ఆ రోజు తిర్మలనాథుని గుడికి, బండి బయలుదేరాల్సిందే.కనుక బండిని కడుగాలె. ఎద్దులకు స్నానం గావాలె. ఇక తర్వాత చేతనయినంతగా అలంకారం జరగాలె.

సాయంత్రమయిందంటే బండ్లన్నీ అంగరంగవైభోగంగా, బయలుదేరి ముందు ఊరిలోని హనుమాండ్లగుడికి మూడు ప్రదక్షిణాలు చెయ్యాలె. ఊరేగింపుగా బయలుదేరి, పక్క ఊరికి ఈ ఊరికి మద్యనుండే తిరుమలనాధుని గుడికిపోయి రావాలె. అక్కడో చెరువుంది. పక్కనొక గుట్ట ఉంది. దానిమీద గుడి అని చెప్పలేని గుడి ఒకటుంది. అందులో దేవుడున్నాడు. నిజం చెప్పొద్దూ, అందులో ఉండేది ఒక రాతిగుండు మాత్రమే. దానికి నామాలు దిద్ది ఉంటాయి. అది చాలదా? చాలదంటే, ఆ గుండుగురించి బోలెడన్ని కథలు. కనుక దేవుడున్నట్టే. ఆ దేవుని గురించి ఏడాది పొడుగునా ఎవరికయినా పడుతుందో లేదో తెలియదు గాని, సంక్రాంతి పండుగనాడు మాత్రం ఊరు ఊరంతా అక్కడనే ఉంటుంది.

ఊరేగింపు ముందర ఊదడం చేతగాని ఊరిమేళం, ఆ తర్వాత తప్పెట్ల గుంపు. కొనగేరిలో తప్పెట చాతనయిన ప్రతివాడూ ఆనాడు తన వాయిద్యంతో బయలుదేరుతాడు. అందులో ఒకరిద్దరు మాత్రం అందెవేసిన చేతులు. పేరు గుర్తు లేదు గానీ ఒకతను తప్పెట దరువు ఆగకుండా, నేలమీద పెట్టిన రూపాయి నోటును నోట కరిచి తీసుకునేవాడు.

వాళ్ల వెంట కర్రసాము వాళ్లు, కండరాలవాళ్లూనూ.

అదంతా తలుచుకుంటే ఒళ్లు ఝల్లుమంటుంది.

పల్లె అందాలను చూడాలంటే అదే తగినరోజు.

అందుకు వ్యతిరేకం ఆ తర్వాతి రోజు.

అందరూ కనుము అని పిలిచే మూడో రోజును మా ఊళ్లలో కరి అంటారు. ఆనాడు అంతా నాన్ వెజ్. అందుకే ఆవాళ ఇంట్లోనుంచి బయటికి పోగూడదని మాకొక నియమం. మేం పచ్చి వెజ్ మనుషులం మరి.

తప్పి బయటికి వచ్చామంటే, ఇంటింటిముందు గొర్రె మేకల లోపలి భాగాల దర్శనం. తింటే తిన్నారుపోనీ అనిపించేది నాకు మాత్రం.

అసలు గోల ఆ మధ్యహ్నం మొదలవుతుంది.

నాలుగు పైసలుంటే అందులోనించి మూడు ఆనాడు తాగుడుకు ఖర్చు కావలసిందే. తప్పదు. ఇకగోల.

తాగి తందనాలాడడం అంటారు. తందనా సంగతి దేవుడెరుగు కానీ, తన్నులాటలు మాత్రం తప్పేవి కాదు ఆరోజు.

అందుకే పెద్దలు ఇది కరికాదు ఉరి అనేవారు.

అయితేనేమి. పండుగ పండుగే. సంబరం సంబరమే.

.........................

ఈసారెందుకో మనసు నిలబడలేదు.

ఇన్నేళ్ల తర్వాత ఊరికి పోలేకుండా ఉండలేక పోతున్నాను.

వెళ్లక తప్పదు.

................................

ముందే హెచ్చరించాను గనుక కండక్టర్ పిలిచి బస్సు ఆపి దించాడు.

రోడ్డు పక్కన నిలబడి చుట్టు చూస్తే, అంత అయోమయం అనిపించింది.

వేపచెట్టు తప్ప మరేమీలేని ఎడమ దిక్కు, వరుసగా కట్టడాలు, వాటిల్లో దుకాణాలు, చాయ్ షాపులు, ఇండ్లు, మంగలి షాపు మరెన్నో.

ఇది మా ఊరేనా?

అటుదిక్కు,

కార్కపూలచెట్ల కింద వరుసగా రాతిఖడీలుండాలె.

అక్కడ పంచాయతి ఆఫీసు, మహిళామండలి, గ్రంధాలయం, నీటి ట్యాంకు, బస్సుషెల్టరు.

ఇన్నింటి మధ్యన ఇదుగో వచ్చెనంటూ, ఇపుడో ఈ క్షణమో అరుగు దిగి కిందికి వచ్చే పోజులో గాంధీతాత.

ఇవన్నీ ఎన్నడొచ్చినయి ఎక్కడినించి వచ్చినయి

చెట్టునుంచిరాలి ఆ పువ్వు అట్లా నిజంగా నిలబడిందో లేక ఎవరైనా ప్రయత్నంగా పెట్టారో తెలియదుగానీ, గాంధీతాత చెవిలో పువ్వొకటి కనబడింది.

చుట్టూ చూచాను.

ఇది మావూరు కాదనిపించింది.

అంతా మారిపోయింది.

ఎన్ని గుడిసెలుండేవి?

ఉదయాన ఆ గుడిసె కప్పుల్లోంచి చిత్రంగా పొగలు బయలుదేరి మేఘాల వలె వస్తుండేవి.ఇప్పుడు వెతికినా గుడిసెలు కనిపించింది లేదు. తోవలు మొదటినించి ఒంకరటింకరగనే ఉన్నయిగానీ, గుడిసెలన్నీ ఉన్నచోటనే సిమెంటు గోడల ఇండ్లయినయి.

పొగనంత లోపలనే పట్టి పెట్టుకుంటున్నందుకు, గోడలు లోపల కారు నలుపు అయినయి. బయటిగోడలు మాత్రం తెలుపు.

నాలుగడుగులు ముందుకేసి కదిలాను.

గుడి.

అవును, గుడిని మళ్లీ కట్టించారని విన్నాను.

ఏం కట్టించడమో?  నాకు మాత్రం బాగనిపించలేదు.

హనుమాండ్లు లోపట చీకటిలో దాగినట్టు కనిపించింది.

ముందు రావిచెట్టు, నేనున్నానంటూ నామకార్థానికి నిలబడి ఉంది.

అరుగు అంతకంటే అధ్వాన్నంగా ఉంది.

ఊరంతా సిమెంటయింది గానీ, గుడి అరుగుమాత్రం మట్టిగా మారింది.

........................

అన్నట్టు, ఎవరింటికి పోతాను?

అందరూ తలొక దిక్కు నామాదిరే పొట్టచేతబట్టుకుని పోయిన రకాలే. ఇండ్లు అమ్ముకుని కొందరు పోతే, గాలికి వదిలేసి పోయినవారు మరి కొందరు.

నాకు కావలసినవాళ్లు అని నేననుకుంటున్న కొంతమంది ఈ ప్రపంచాన్నే వదిలేసి వెళ్లిపోయారు.

ఎంత అమాయకుణ్ణి. ఏం వెతుక్కుంటు వచ్చానిక్కడికి?

ఆ ! అన్నట్టు ముసలితాత ఉండనే ఉన్నాడు. పోయి పలుకరిస్తే బాగుంటుంది.

తాత ఇల్లు ఊరి అవతలి దిక్కుంటుంది.

ఇంటిముందు ఒక పెద్ద వేపచెట్టు. ఇంకో దిక్కు ఏదో పూలచెట్టు. అంత అంగణంలో ఆపసోపాలు పడుతూ ఆడుకునే వాళ్లం. బావిలోకి తొంగి చూడాలంటే, నేలమీద కాళ్లు గాలిలోకి లేచేవి. “పడతవురా” అంటూ తాత అరిచేవాడు.

ఇప్పుడు ఆ అంగణం నాకు అంగుళంలా కనిపించింది. బావి, సిమెంటు తొట్టిలా కనిపించింది. అన్యాయం! అవి చిన్నవయిపొయినయి!

“ముసలయ్యతాతా” పిలిచాను.

 ముసలయ్య వంగిపోయాడు పాపం.

నిజంగా ముసలయ్య అయ్యాడు.

కర్రపుచ్చుకుని నడుస్తున్నాడు.

కుంపటిమాత్రం మునుపటిలాగే వెలుగుతున్నది.

ముసలయ్య కథలకొరకు నావంటి పిల్లలమంతా తెల్లవార్లు ఇక్కడే చేరే అలవాటు.

“ఎవరూ ?  గోపయ్యా !  ఎప్పుడొచ్చినవు బిడ్డా? దా కూసో!” అని మర్యాదచేయను ప్రయత్నించాడు.

అదేదీ పట్టించుకోక నేనే పోయి గోడపక్కన ఉన్న మొద్దు మీద కూచున్నాను.

ముసలయ్య నా కుశలమడిగాడు. ఏదో మర్యాద చెయ్యాలని తపనపడుతున్నాడు.

“ముసలయ్య తాతా ! నీవు కష్టపడకు! మాట్లాడు చాలు!” అన్నాను.

“ఈ జన్మకు కష్టమెక్కడిది బిడ్డా ? అల్సట లేను జన్మ. నీ తాతగారి నాటినుంచి ఇయాలటి దాన్క ఒకటే తీరుగ ఉన్న. ఇంక ఎన్నాళ్లకు దీస్కపోతడో దేవుడు, తెల్వదు.” అన్నాడు తాత.

అలుపెరుగని ఆ మనిషిలో నిరాశ. ఆశ్చర్యం.

తాతయినా మారకుండా ఉంటాడనుకున్నాను.

పాపం అతను కూడా మనిషేగదా.

“ఎంకటమ్మవ్వ ఏదీ?” అడిగాను.

“అందరిల్యాగనే ఆమెగూడవాయె. నేనే మిగిలిన!” జవాబు.

అవును. ఊర్లో తెలిసిన మొగం కనిపించినట్లే లేదు ఇప్పటివరకు. ఎవరయినా ఉన్నా నన్ను గుర్తించే పరిస్థతిలో ఉండరు. గుడి మారింది. బడిమారింది. ఊరుఊరంతా మారింది. ఏండ్లుగడిచినా అంత వెనకటిలాగే ఉంటుందనుకున్న నాకు, ఒకసారి తలతిరిగినట్లయింది.

అయినా ఎక్కడో ఏదో ఒకటి మారకుండా ఉండకపోదు. ప్రయత్నించడంలో వెదకడంలో తప్పేముంది. అందుకే అడిగాను.

“తాతా కథ చెప్తవా ఒకటి ?”

తాత మొగం వెలిగిపోయింది. అతను నవ్వాడు.

“కతనా ? ఇంకా నా దెగ్గరకూచోని కత యింటవా నాయ్నా?”

“ఎందుకూ ? వినగూడదా?”

అహ ! అదిగాదు! పెద్దోనివయినవు. పెద్దనదువులు జదివినవు.

ఇంకా నా కతలు బాగనిపిస్తాయి నీకు?”

“ఎన్ని జదివితే ఏమిలే నీ కతలు ఆ పుస్తకాల్లో ఉండవుగద ! నీవయితే కథజెప్పు వింటనో విననో నీకే తెలుస్తుందిగద!”

ముసలయ్యకు నమ్మకం కలిగినట్లే ఉంది. కూచున్నచోటనే కొంచెం సర్దుకున్నాడు. కుంపట్లో నిప్పును ఒకసారి కెలికాడు.

“అవును! ముసలయ్యతాతా నీవు కథచెప్పి ఎన్నిదినాలయి ఉంటుంది?” అడిగాను.

ఆలోచనలో పడ్డాడతను. “మీ తర్వాతి పిల్లలు పిల్లలుగాదు ! ఇయాల చిన్నపిల్లలు, కతలర్తంగావు. రేపటికి పెద్దోండ్లవుతరు. కతలువట్టవు.వాండ్లకు. ఇగ ఎవరడుగుతరు? ఎవరికి జెప్పాలె కతలు?” ఎదురు ప్రశ్న.

తాత ఏదో ఆలోచించాడు. ఓక్షణం లోపలికిపోయి రెండు జొన్నకంకులు తెచ్చాడు. వాటిని కుంపట్లో మంటమీద కాల్చి కాపిళ్లు రాల్చాడు. విడాకులో పోసి నా ముందు పెట్టాడు. ఎన్నాళ్లయింది జొన్నకాపిళ్లు తిని

“తాతా సంక్రాంతికి బండ్లుగడుతున్నారె ఇంకా?”

“బండ్లా ? సూసినవుగద! గుడిసెలువొయ్యి సిమిటిమాలెలు లేసినయి. ఇంటిటంటికి దీపాలొచ్చినయి. నల్లలొచ్చినయి. బండి, ఎడ్లు ఉండెటోండ్లే తక్వయిపొయునరు. ఇప్పుడంత కరెంటు ఎగుసం గద.”

కొంచెం సేపు నిశ్శబ్దం.

“మాల్యాకనే ఎన్కటి సంగతులన్ని పేరుకు మిగిలినయి. అంతే.”

అవునుమరి. తెల్లవారిందిఅ మొదలు బతుకుదెరువు వెదుక్కుంటూ ప్రపంచం మీద పడడం తప్పిస్తే ఈనాటి మనిషికి తీరికెక్కడిది? పట్నమయినా పల్లె అయినా ఒకటే తీరు!

“గోపయ్యా కత జెప్తగనీ ఒకమాట ఇయ్యాలె.”

“ఏమది?”

“ నీవు పుస్తకాలు రాసినవట. నాయినజెప్పిండు. నా కతలుమాత్రం పుస్తుకముల రాయగూడదు నీవు.”

“ఎందుకని?”  తాతకు పుస్తకాలంటే ఇష్టం లేదన్నమాట.

“ఈ కతలుగూడ పుస్తుకముల ఒస్తే ఇగ మమ్ములను ఎవరు పలుకరిస్తరయ్యా ?” ఆలోచనగా అన్నాడు తాత.

నిజమే. కానీ అందరు పెద్దలలాగే తాతగూడా పోతాడు. అప్పుడు ఎవరు చెప్పాలె కథలు. ప్రశ్న మెదిలింది నా మెదడులో. కానీ ఆమాట అడిగే ధైర్యం లేదు.

అతనికి మాత్రం నా ఆలోచన అర్థమయనట్లుంది.

“నేంజెప్పినన్ని దినాలు నేంజెప్పుత. ఆ తర్వాత ఇంకెవరో ఉండనే ఉంటరు బిడ్డా. ఈ కతలు కాయిదం మీదికి ఎక్కగూడదు. ఇట్లనే ఉండాలె. ఏమంటవు?”

“నేనేమంటాను? అవుననలేను.. కాదనలేను. “ఆ” అన్నానంతే.

“సరే కత జెప్త ఇను. ఇగ మల్ల ఎవరికి కత జెప్పను. అసలెవరన్న ఒచ్చి అడిగిన్నాడుగద. ఇన్ని దినాలు రాజులకతలు, మంత్రులకతలు, పాత ముచ్చట్లు చెప్పిన. ఇయాల మాత్రం ఇయాల్రేపటి కతజెప్త.

మనుసులకు పట్టపగ్గాల్లేకుండయినయి! ఎవనిలోకం వానిదే. పాపపుణ్యం సంగతి వట్టెటట్లు లేకపాయె. ప్రతి ఒక్కడు పటేనం బతుకుకోస్రం పాకులాడవట్టె.

“ పట్నపోడు మాత్రం పాపం జెయ్యడా తాతా?”

ఊరుకుండలేక కథకు అడ్డు తగిలినట్లున్నాను.

“ పట్నపోని సంగతి నాకేమెరుక బిడ్డా? నేను పల్లె సంగతి జెపుతుంటినాయె. అవునుగాని నన్ను జెప్పనియ్యి. అడ్డందగులకు. అడిగినవు గనుక జెప్తున్న. ఏం తక్వయిండె పల్లెటూరోండ్లకు? అందరం బాగనే ఉంటిమి. గాని, అందరి కండ్లు పట్నం మీదికే పోవట్టె. పట్నానికిపోవాలె. కాదనను. అట్లంటని పల్లెను మరిస్తె ఎట్ల నాయినా? నీవు సూడసక్కని పిలగానివి. నిన్నుజూసి మురువాలెగాని, నేనుగూడ నీల్యాగ గావాల్నంటె అవుతానయ్య?

అదట్లుండని. దేవుడు ఇగ ఊరుకుంటె లాబంలేదనుకున్నడు. ఎనుకటికయితె, అవుతారం దరించి బూమిమీదికి దిగిండంటరు. ఇప్పుడట్లయితె కుదిరేటట్లలేదుగద. అందుకంటని నీల్యాక నాల్యాక ఒగ మనిసినే పంపిండు. అందరిల్యాకనే ఉంటడాయెన. కాని, ఆలోచన తీరు మాత్రం వేరె. ఆయన ఒచ్చి పల్లెటూర్లన్నీ కలియ దిరిగిండు. మనల మనం పీకులాడ గూడదురా, ఈ రాజకీయాలు, పార్టీలు మనకెందుకు అంటాని, అందరికి నచ్చజెప్పిండు. అవునా కాదా? రాజకీయం లేంది దినమే గడువకుండ ఉన్నదిగద. పల్లేమి పట్నమేమి? ఆయన పల్లె పల్లె దిరిగిండు. మన సంగతి మనమే జూసుకోవాలంటని జెప్పిండు. అందరికి ఆ ముచ్చట మనుసుకొచ్చింది.”

తాత ఓ క్షణం కళ్లు మూసుకుని తెరిచాడు.

“ఇగజూడు. ఒగన్నెవన్నో పెద్దమనిసివంటని పెద్ద బంగ్లల కూసోవెట్టి, సుట్టు పహరా జేస్తివి. వాడేమొ ఉన్నదంత తానే దినవట్టె. ఈ సంగతి అందరికి అర్తమయింది. అందరము ఒక్కతీరుగ పుట్టినము. ఇందుట్ల ఒగనికి పెద్దతనము యాన్నించి ఒచ్చె. అనే మాట అందరికి మనుసున వట్టింది. ఇంగేమున్నది. ఈ ఒచ్చినాయనను, ”నీవే మాకు దిక్కు” అన్నరు. “  మల్ల అదే పొరపాటు” అన్నడు. “నేనెవనికి దిక్కుగాను. నాకు నేనే దిక్కుగాను” అన్నడు. “ మీ అందరి నడుమ మీ తీరుగనే బతుకుత” అన్నడు. కలిసి బతుకుడంటే ఏందో తెలిసింది. తీరే మారిపాయె. పల్లెలన్ని మళ్ల ఎనుకటి తీరుగనె పచ్చగ అయినయంట. నేను పల్లె మనిసినని అనేటందుకు ఎవడు ఎనుకాడుత లేడంట. అంత మారి పొయినరు. కస్ట పడేటందుకే కాలమంత గడిచిపోతున్నది. కొట్లాడెటందుకు తీరికె యాడున్నది. మంచి మాట అనేటందుకే తీరికె లేనోనికి చెడ్డ ఆలోచన యాన్నించి రావాలె. మర్యాదజేసెటందుకె తీరికె లేకపోతే, తగువులు వెట్కునెటందుకు టైము యాడున్నది. శాతనయితే సాయంజెయ్యి. లేకుంటె, నీతోవన నీవువో. గది నాయినా నా కత. అంటె, పల్లెటూరు మల్ల ఎనుకటిల్యాక మల్ల పల్లెటూరయిందంటాని ముచ్చెట!”

ఇది కథా? కలా? పాపం తాత పల్లెటూరి గురించి కల గంటున్నాడు. మంచి మనసుతో మార్పు రావాలని కోరుకుంటున్నాడు. అయితే ఇదంతా జరిగేనా. నాకు తెలియదుగానీ, ఏళ్ల తర్వాత ఊళ్లో కాలుబెట్టి, విస్తుపోయిన నాకు తాత వెనకటి వాస్తవాలను కథగానయినా కనిపించేట్లు చేశాడు. అది చాలనిపించింది.

“ముసలయ్య తాతా నీ కల నిజమయితే బాగుండునే”

“  కలనా? ఇది కతంటని జెపితి గదయ్యా!”

“ కథనా?  జరిగిందా ఇట్ల ఎక్కడన్న? అంటే దేవుడు పంపించిన ఆ మనిషి వచ్చినడంటవా? పల్లెలు మారినయంటవా? అట్ల జరిగినట్లు నాకు కనిపించనే లేదు!”

“బుచ్చలూ సదువులు జదివినవు గానీ, నీకు లోకం సంగతి తెలువలేదు. ఎన్కటికే తెలివిగుంటివి. జరిగింది జెప్తే కతైతాది. జరుగాలనుకున్నది జెప్తే అది కత గాని. దేవుడు మనిసిని వంపిండు. కాని వాడు ఈడకు జేరలేదు!”

“అదెట్ల?”

“సూస్తనే ఉన్నవుగద. పిల్లలొద్దంటని కడుపులు దీయించుకునుడు. ఆయన ఏ తల్లి కడుపునవడ్డడో గానీ, ఆయమ్మ పున్యం గట్టుకున్నది. అందుకె, పల్లెలు బాగయ్యె సంగతి కతవొయ్యి కలయింది.”

నానోట మాట రాలేదు.